Δέκα Οκτώβρη, Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Η φετινή Παγκόσμια Μέρα Ψυχικής Υγείας είναι αφιερωμένη στην κατάθλιψη, η οποία είναι η συχνότερα εμφανιζόμενη ψυχική διαταραχή. Τα στοιχεία που μας δίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είναι άξια προσοχής: το 2020 η κατάθλιψη, σε παγκόσμιο επίπεδο, θα είναι η δεύτερη σημαντική αιτία ψυχοσωματικής ανικανότητας και μέχρι το 2030 η πρώτη, εφόσον δεν αναχαιτισθεί, (WHO, 2001). Υπολογίζεται ότι σήμερα η κατάθλιψη επηρεάζει 350 εκατομμύρια άτομα.

Μία στις πέντε γυναίκες και ένας στους οκτώ άνδρες αναπτύσσουν κατάθλιψη κάποια στιγμή της ζωής τους σύμφωνα με τα υπάρχοντα διεθνή στοιχεία, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 25% των ανδρών (περίπου 850.000 Έλληνες) και το 33% των γυναικών (περίπου 1,1 εκ. Ελληνίδες) πάσχουν από ήπια έως σοβαρή κατάθλιψη. Οι καταθλιπτικές διαταραχές συνήθως ξεκινούν σε νεαρή ηλικία, μειώνουν τη λειτουργικότητα του ατόμου και συχνά υποτροπιάζουν.

Τους τελευταίους μήνες γίνεται πολύς λόγος για την αύξηση της κατάθλιψης και των αυτοκτονιών λόγω οικονομικής κρίσης. Πέρα από τις κοινωνικές και οικονομικές ζημίες, η οποίες είναι φανερές, υπάρχει και μια ακόμη παράπλευρη παρενέργεια. Εκείνη της αυξημένης συνταγογράφησης των αντικαταθλιπτικών και ηρεμιστικών φαρμάκων, ακόμη και σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει ουσιαστικός λόγος. Δεν είναι  λίγοι εκείνοι, που οι ίδιοι ή κάποιος γνωστός τους, τους τελευταίους μήνες ακολουθεί ή του έχει προταθεί να ακολουθήσει κάποια αντικαταθλιπτική αγωγή. Συχνά η συνταγογράφηση γίνεται τόσο εύκολα και αβασάνιστα που μόνο ερωτηματικά μπορεί να προκαλέσει. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Μανιτόμπα στον Καναδά, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το ένα τέταρτο των Αμερικανών οι οποίοι παίρνουν αντικαταθλιπτικά χάπια, δεν έχουν διαγνωστεί με ψυχική διαταραχή η οποία χρήζει τέτοιου είδους φαρμακευτικής αντιμετώπισης. Άραγε στη χώρα μας ποιο να είναι το ποσοστό;

Είναι γενικώς αποδεκτό ότι υπάρχει ένα ορισμένος αριθμός περιπτώσεων, οι οποίες χρήζουν φαρμακευτικής αντιμετώπισης. Τι γίνεται όμως με τους υπόλοιπους; Και ακόμη περισσότερο γιατί δεν ακούμε συχνά να γίνεται λόγος για τις παρενέργειες; Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται ο αριθμός των ερευνών οι οποίες αναφέρουν τις επικίνδυνες παρενέργειες από την χρήση ψυχοφαρμάκων. Ενδεικτικά θα αναφερθεί πρόσφατη μελέτη στην κλινική Mayo, η οποία αποκάλυψε ότι τα αντικαταθλιπτικά χάπια μπορεί να προκαλέσουν από νευρικότητα, πονοκεφάλους και ξηροστομία, μέχρι αϋπνία και στυτική δυσλειτουργία.

Οι λόγοι που οδηγούν κάποιον να καταφύγει εύκολα στα χάπια δεν είναι μόνο οικονομικοί. Τα χάπια αποτελούν μια εύκολη λύση σε προβλήματα, τα οποία για να λυθούν χρειάζεται γενικότερη αναπροσαρμογή του τρόπου σκέψης και ζωής. Και αυτό απαιτεί πολύ χρόνο και κόπο από μια κοινωνία τα μέλη της οποίας έχουν μεγαλώσει με γρήγορο φαγητό, γρήγορες επικοινωνίες και μεταφορές, γρήγορο χρήμα. Μια ζωή στο “fast forward” έχει απολέσει το βασικό νόημα και σκοπό της, με αποτέλεσμα όταν παρουσιάζονται δυσλειτουργίες να αναζητούμε λύσεις σε λάθος μέρη ή με λάθος τρόπους.

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια με την οικονομική κρίση να αιωρείται πάνω από το κεφάλι όλων η καθημερινότητα μπορεί να γίνει δυσβάσταχτη. Πέρα από τις καθαρά πρακτικές δυσκολίες, επικρατεί ένα πάγωμα, ένα κενό που μοιάζει ότι δεν θα γεμίσει ποτέ. Κάποιοι το έχουν ονομάσει «Εθνική Κατάθλιψη». Αυτό φαίνεται να είναι ένα γεγονός, το οποίο υπερτονίζεται κυρίως από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Είναι ξεκάθαρη η συσχέτιση φτώχειας και ψυχικών διαταραχών και σε αρκετές χώρες ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης παρατηρήθηκε, σε συνάρτηση με την ανεργία, σημαντική αύξηση αυτοκτονιών. Μάλιστα στις ψυχικές και ψυχοπαθολογικές επιπτώσεις της ανεργίας περιλαμβάνονται: η δυσφορία, η κατάθλιψη, το άγχος, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, η μείωση της ευεξίας και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Όσο πιο μακρά είναι η διάρκεια της ανεργίας, τόσο πιο βαριές είναι οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και υπάρχει αποδεδειγμένη συσχέτιση οικονομικής δυσπραγίας και κατάθλιψης.

Κοιτάζοντας το σύνολο μπορούμε να δούμε το κάθε μέρος του μέσα από μια νέα οπτική. Αν από τη μια μεριά υπάρχει η κατάθλιψη, η οικονομική κρίση και οι δυσκολίες, απ’ την άλλη υπάρχουν οι μικρές, καθημερινές χαρές, η εσωτερική απλότητα, η ψυχραιμία και η λογική. Κλείνοντας, αξίζει να θυμηθούμε τα λόγια του Λου Μαρίνοφ στο βιβλίο του «Πλάτωνας, όχι Πρόζακ» ο οποίος προτείνει μια φιλοσοφική στάση απέναντι στα γεγονότα, η οποία μπορεί να θωρακίσει τον άνθρωπο από τέτοιου είδους ψυχικές διαταραχές, τονίζοντας πως «Η διανοητική ασθένεια προκαλείται κυρίως από την έλλειψη στοχασμού και θεραπεύεται με στοχασμό».